Zorbalık nedir?
Bilerek isteyerek yapılan fiziksel veya psikolojik şiddet içeren davranışlardır. Erkek çocuklarında daha çok fiziksel şiddet şeklinde görülürken kızlarda dışlama, yalnız bırakma, ötekileştirme, alay etme, hakaret etme şeklinde gözlemlenmektedir. Bu davranışlara maruz kalan çocukların genelinde akademik başarıda düşme, fiziksel ve psikolojik sağlık problemleri karşımıza çıkmaktadır. Eğer zamanında müdahale edilmezse ve önlem alınmazsa sonuçları pek çok çocuk ve ebeveyn için oldukça zorlayıcı ve yıpratıcı olabilmektedir. Ve en korkutucusu da yaşanılan topluluğun geneline hızla yayılmasıdır.
Yapılan araştırmalara göre her dört çocuktan biri zorbalığa maruz kalıyor. Bununla birlikte her dört çocuktan ikisi de bu duruma şahitlik ediyor. Şahitlik eden çocuk bu durumu gözlemlerken eğer zorbalık yapan çocuk ödüllendiriliyor ya da görmezden geliniyorsa şahit olan çocukta maalesef zorbalık yapmaya başlıyor ve zorbayı destekliyor.
Zorbalık ile ilgili kuşkusuz birçok etmen var. Aile, okul, çocuğun sosyal çevresi, genetik faktörler vb. Bu konuda ailelerin çoğu çözümsüz veya kendini çaresiz hissedebiliyor. Peki, aileler neler yapabilir? Öncelikli olarak çocuğun ailesi ile yaşadığı bu sorunu paylaşması aslında çözümün önemli bir parçası olacaktır. Sevgili anne babalar eğer çocuğunuz sizden yardım istiyor ve sorunlarını açıklıkla size aktarabiliyorsa bu sizin çocuğunuzla sağlıklı iletişim kurduğunuzu onu anlamaya yönelik ilgili, şevkatli, çözümcül ebeveyn olduğunuzu gösteriyor. Bazen çocuklar anne babalarının otoriter, baskıcı veya aşırı eleştirel tutumlarından dolayı sorunlarını net olarak paylaşamıyorlar. ( Anne baba tutumlarının çocuklara yansımaları adlı köşe yazımda detaylı olarak bu konuya değindim, buradan da konu hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz) Çocuklarımıza yeterince zaman ayıralım, onları tarafsızca dinleyelim anlamaya çalışalım. Bu adım bile onların özsaygılarını artıracak empati düzeyinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
Zorbalık sistematik ve planlıdır. Burada önemli bir detay olarak belirtmem gerekir ki duygusunu yönetmeyen çocukla zorbalık karıştırılmamalıdır.
Buradaki çözüm yollarından bir diğeri de çocuğunuzun psikolojik sağlamlığını artırmaktır. Peki nasıl? Olumlu düşünce yapısı, bilişsel esnekliği artırmak, duygusal düzenleme becerileri kazandırmak, sosyal destek, hedeflerinin olmasını sağlamak, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda yönlendirmek teşvik etmek, güçlü yönlerini farketmesini sağlamak gibi pek çok beceri kazanmasıyla ilintilidir.
Ancak tek başına bir çocukta var olan bu özellikler zorbalığı çözümlemek için yeterli olmaz. Bu beceriler zorbalığa maruz kalan, zorbalık yapan ve şahit olan tüm çocuklara veli ve okul işbirliği içerisinde kazandırılmalı. Bu konuda görev sadece okul rehber öğretmenlerine veya yöneticilere düşmemeli. Tüm eğitimcilerin bu konu hakkında bilgilendirilmesi eğitim müfredatına disiplinler arası çalışmalar ile etkinliklerin planlı olarak uygulanması evde de velilere bu konuda görevler verilip onları da dahil ederek bütüncül bir yaklaşım belirlenmeli, bu konuda öğrenci veli ve öğretmenlere seminerler verilmelidir. Aslında konu toplumsal bir görevdir. Çocuklarımız bizim geleceğimizdir. Okul ve ebeveynler dışında toplumun tüm kesimleri psikolojik ve sosyal şiddet hakkında bilgilenmelidir.
Zorbalık düşük şiddette sözel başlar. Yaptırım olmazsa aşaması hızla yükseliyor. En son aşama siber zorbalık. Çocuğun en güvenli yeri evidir. Çocuğun en güvenli yerinde akranları tarafından saldırıya uğradığında güvenlik alanını kaybettiğini düşünür. Bu çocuk için oldukça sıkıcı. Burda STK lara sosyologlara, psikologlara eğitimcilere anne babalara çok büyük sorumluluk düşüyor. Herkes elini taşın altına koymalı.
Övülen çocuk daha zorba . değersizlik , yetersizlik olursa güç sağlamaya girer. Dünya maalesef zorbalık ikliminde ve biz yetişkinler bu durumu kabul etmek yerine yapılabilecekler hakkında bilimin ışığında bilgilenmeli çocuklarımız değerler eşliğinde yetiştirmeye özen göstermeliyiz ki ilk rol modeller anne babalardır. Bu bilgiyi de çocuklarda davranış gelişimi süreci için cebimize koyalım.
Empati, saygı , işbirliği ,yardımlaşma gibi değerlerimizi daha da güçlendirip, yeniden hep birlikte hatırlayıp hayata geçirebilmek dileği ile …
Verda Işın Ardıç Omuzbüken
Uzm. Psikolojik Danışman ve Rehber öğretmen
pdr_verda_isin
