Düzeltme işareti, kolaylaştırılmış biçimiyle şapka (^) oldu. Tarihsel süreç içinde başka anlam ve kullanılışı ile bu sözcük sorun yaratmaya devam etmiştir. Bu işaretin bizi ilgilendiren yönü yazım kurallarımızla ilgilidir. Geçmişte Türkçemizde pek sorun olmayan bu işaret Harf İnkılabından sonra dilimize yerleşmiş Farsça ve Arapça sözcükler bakımından tam bir sorun yaratmıştır. Başlangıçta imla dediğimiz yazım biçimleri 1932’de Türk Dili Tedkik Cemiyetinin kurulması ile bilimsel olarak ele alınmıştır ve konu ile ilgili yardımcı kitaplar yayımlanmıştır. Son olarak Yazım Kılavuzu adıyla yayımlanmış olan bu kitapta Türkçenin yazım biçimleri ile ilgili geniş bir açıklama ve ölçünlü dilde kullandığımız bütün sözcüklerin yazımları verilmiştir.

Bu kılavuz kitapta şapka (^) sorunu da bulunmaktadır. Okuma sırasında anlam karışıklığına neden olabilecek sözcüklerde bu işaretin kullanılması zorunludur yargısı kılavuz kitabın bize öğrettiği yazım biçimidir. Eskiden bu işaretin bir de uzatma işlevi vardı. Daha çok a ve i seslerinin yabancı sözcüklerdeki söyleyiş biçimi ile ilgili bir özellikti.

Düzeltme işaretinin kaldırıldığı gibi yanlış bir bilgiyi de açıklamalıyım. Yıllar önce bir yakınım bize misafirliğe gelmişti, söz arasında bana, abi bu şapka kaldırıldı değil mi anlamında bir soru sordu, ben de yok kaldırılmadı, dedim. Bir başka yakınım da hemen atıldı ve .... Bey doğru söylüyor, kaldırıldı, bize genelge geldi bununla ilgili, dedi. Benim kırk yıllık uzmanlığım kabul görmedi. Yarım ve kulaktan dolma bilgiler böyle bir şey, sizin uzmanlığınızın önüne geçer.

O yıllarda daha emekli olmamıştım, öğrencilerime de anlattığım şu örneği vererek işaretin neden kaldırılamayacağını ve kullanılmak zorunda olduğunu açıkladım.

1980’li yıllarda yeni yayınlanmakta olan bir gazetenin Star adlı hafta sonu dergisi vardı. Ünlü belgeselci Nebil Özgentürk bu dergide zamanın başbakanı Turgut Özal ile ilgili bir araştırma yazısı yazarak siyasete girmeden ne iş yaptığını açıklamıştı. Bir ortağı il İstanbul Şişli’de lüks otomobil satışı ile uğraştığını ve ticaret yaptığını tespit ettiği başbakanımızın bir de fotoğrafına yer vermiş, altına da şu cümleyi yazmıştı: Otomobil alıp karıyla satıyorlardı. Bu cümle başbakana hakaret kabul edilerek dava açılmış ve sonunda iş tatlıya bağlanmıştı. Nebil Özgentürk o yıllarda bilgisayarlarda bu işaretin yokluğunu ileri sürerek kendini savunmuştu. Sonraları gazetelerde değişik örnekler verilerek, inceltme, düzeltme, uzatma gibi işlevleri olan (^) şapkanın kullanılması gerektiği anlatılmıştı. TDK’nin Yazım Kılavuzunda da karışıklığa neden olan durumlarda bu işaretin kullanılma zorunluluğuna dikkat çekilmiştir. kar-kâr, alem-âlem, aşık-âşık, hala-hâlâ, şura-şûra, hakim-hâkim, hal-hâl...

Arapça ve Farçadan dilimize girmiş olan birtakım kelimelerdeki ince g ve k ünsüzlerinden sonra gelen a, u ünlülerinin üzerine konarak düzeltme işlevi yapar: dükkân, mekân, mahkûm ... Hakkâri... Bu ilimizin adı son zamanlarda televizyonlarda çok yanlış söylenmekte ve yazılmaktadır. Batı kökenli plaj, reklam, plan gibi sözcüklerde şapka işareti kaldırıldı.

Edebiyat dünyasının ünlü ve maceracı yazarı Ernest Hemingway bir ara İstanbul’a da gelmiş ve 1922’de Kurtuluş Savaşı ile ilgili bir yazı dizisi yayımlamış. Dünyanın birçok yerine gitmiş ve gittiği yerlerle ilgili yazı ve kitaplar kaleme almıştır. Kenya’da Klimanjaronun Karları, İspanya iç savaşında Çanlar Kimin İçin Çalıyor, Küba’da İhtiyar Adam ve Deniz ününe ün katmıştır. 1961 yılında geçirdiği bir bunalım sonucunda intihar etmiştir. İntihar edeceğini anlayan karısı silahın bulunduğu bodrumun kapısını kilitler fakat anahtarı her zamanki yerine koyar. Anahtarı alan Hemingway yaşamına son verir. Sağlıcakla kalın...

Okuma Önerim: 1914’te İstanbul ve Çanakkale’ye Seyahat, Edward Raczynski

epostam_musutcu@gmail.com

telefonum: 0533 661 71 04