Tarihi İpek Yolu’nun kalbi olarak bilinen Semerkant’ta, geleneksel yöntemlerle üretilen ipek halılar, şehrin kültürel zenginliğini ve el emeğine verilen değeri yansıtıyor.
Tarihte bilimin ve kültürün merkezlerinden Semerkant, özellikle ipek dokumacılığıyla biliniyor. Kenti ziyaret eden turistler, ipek halılar ve çeşitli ürünlerin üretildiği ve satıldığı yerleri geziyor.
Ziyaret edilen ve ünlü yerlerden biri de "Semerkant Buhara İpek Halı Fabrikası". Bu fabrikayı ziyaret edenler, hem halıların dokunma sürecini görüp öğrenebiliyor hem de dilerlerse halı ya da diğer ipek ürünleri satın alabiliyor.
Fabrikada halıların yanı sıra seccade, çanta, ceket, şal ve çeşitli kıyafetler de üretilip satılıyor. Tüm ürünler ipekten yapılıyor, bu nedenle fiyatları yüksek oluyor.
Bu atölyede halılar yalnızca ipek ve yünle dokunuyor. İpek ve yünün renklendirilmesi için doğal ürünler kullanılıyor. Ürünlerin boyanma süreci, kullanılan materyale göre 20 dakika-1 saat arasında değişiyor.
Halı dokunmaya başlanmadan önce bir taslak çizim yapılıyor. Çizimde yer alan her bir nokta, halıdaki bir ilmeği temsil ediyor. Çizim üzerinde hangi renk noktanın kaç tane ve nerede olduğu belirleniyor ve halı ona göre dokunuyor.
Bir halının dokunması bir yıldan fazla sürebiliyor
Ortalama 4 metrekarelik bir halının dokunması yaklaşık bir yıl sürüyor. Bu boydaki örnek bir halının tek bir sırasında 1145 ilmek bulunuyor. Bir ipek halıda ilmek sayısı artıkça halının değeri de artıyor.
Halının dokunduğu yöne doğru yüzeyine dokunulduğunda ipek halıların kaygan ve yumuşak olduğu görülüyor. Aynı zamanda bu işlem yapıldığında halının rengi daha açık oluyor. Diğer yöne doğru elin hareket etmesiyle halının rengi koyulaşıyor. Bu yöntem, halının gerçek ipek olup olmadığını anlamak için de kullanılıyor.
Ayrıca halının bir noktadan ikiye katlanmasıyla ipek halıdaki ilmekler tek tek nokta halinde gözüküyor. Bu da halının ipek olup olmadığını anlama yöntemlerinden biri olarak kullanılıyor.
İlmekler tek tek görünmediği takdirde el yapımı ve ipek olmadığı anlaşılıyor çünkü bu tür ilmekler makinelerle yapılamıyor. İpek güçlü bir ürün olduğu için makineler dokunamıyor.
Fabrika 1991'de kuruldu
Fabrikanın kurucularından Soat Turdi Yakhshi Murad'ın oğlu Mokhammad Nabi Soat Turdi, AA muhabirine atölyenin kuruluşuna dair bilgiler verdi.
Soat Turdi, atölyelerinde el dokuması ipek ve yün halılar ürettiklerini, bu atölyeyi 1991'de kurduklarını ve Afgan olduklarını ifade etti.
Beş nesildir halı ürettiklerini kaydeden Soat Turdi, 1991'de babası Yakhshi Murad ile amcasının bu fabrikayı açtığını ve yaklaşık 450 çalışanları olduğunu söyledi.
Soat Turdi, bu halıları yüzde 100 dokumak için gerekli ipek ve yün boyama bilgisinin yalnızca 85 yaşındaki babasında bulunduğuna dikkati çekerek "Ben bu sürecin yalnızca yüzde 60’ını biliyorum. Babam, 'Ben hâlâ gencim, oğlum. Kalan yüzde 40 için zamanın var' diyor." ifadelerini kullandı.
